Aeres viert 25 jaar vmbo: onmisbare schakel in de groene leerlijn

“Zonder een eigen vmbo zouden we elke verbinding met het groene beroepsonderwijs moeten organiseren via externe samenwerking. Nu loopt de groene leerlijn vloeiend door van jonge tiener tot jongvolwassene”, stelt Truda Kruijer, instellingsdirecteur van Aeres VMBO. Volgens haar is het vmbo veel meer dan een opleidingsrichting – het is het ontluikende begin van de schoolloopbaan, de plek waar jongeren zichzelf leren kennen. “Op het vmbo ontdekken leerlingen: wat vind ik leuk? Waar ben ik goed in? Wie ben ik, en wie mag ik zijn? Dat proces van leren leven ligt hier nog zó aan de oppervlakte.”

“Onze kleurrijkste talenten”

Voor Aeres is het vmbo dus de onmisbare schakel om één doorlopende leerroute te faciliteren, van het vmbo, via het mbo naar het hbo. Rien Komen, vicevoorzitter (en aankomend bestuursvoorzitter, red.) van het College van Bestuur van Aeres legt uit dat de ambitie van Aeres is om met toonaangevend groen onderwijs en onderzoek Groene Veranderaars op te leiden. De bestuurder heeft wel gemerkt dat het overbrengen van die boodschap op het vmbo om een andere aanpak vraagt, dan op het mbo en hbo. “Op het vmbo zitten onze kleurrijkste talenten. En hier kloppen de harten van docenten toch vaak net wat harder voor de ontwikkeling van jonge mensen.”

Een van die docenten is Sybrand Loois. Vanuit het mbo maakte hij bewust de overstap naar het vmbo. Bij Aeres VMBO Almere geeft hij het profielvak Groenbreed. Hier laat Sybrand leerlingen kennismaken met praktijkgericht tuinwerk, waarmee hij hun belevingswereld in dit vakgebied verbreedt. Dat levert soms onverwachte en komische situaties op, vertelt hij. "Bijvoorbeeld wanneer meiden met lange nagels heel voorzichtig een straatje proberen te leggen. Ondanks hun aanvankelijke weerstand moedig ik ze aan om de uitdaging toch aan te gaan. Ook al leggen ze maar één steen, het gaat erom dat die steen goed ligt. Als dat lukt, ervaren leerlingen een succeservaring. Dat geeft hen én mij een kick.”

De drijfveer van Sybrand Loois (l) is om vmbo-leerlingen een succeservaring te laten opdoen. 

Het vmbo verovert zijn plek in het onderwijslandschap

Het vmbo ontstond 25 jaar geleden uit de samenvoeging van het vroegere LOM-onderwijs, lager – en voorbereidend onderwijs en de mavo. De nieuwe onderwijsvorm kreeg vier leerwegen en moest zijn plek in het onderwijslandschap nog veroveren. In de praktijk heeft het vmbo zich sindsdien ontwikkeld tot een volwaardige route voor veel jongeren. Mede door initiatieven zoals Skills-kampioenschappen, succesvolle miniondernemingen en Eco-Schools-activiteiten stijgt het maatschappelijke aanzien van het vmbo-onderwijs. Leerlingen en ouders waarderen de combinatie van theorie en praktijk steeds meer.

Inmiddels kiest ruim de helft van alle basisschoolleerlingen – 55% – voor het vmbo als vervolg op de basisschool. Neem nou Noor. Toen ze nog in groep 8 van de basisschool zat en nadacht over een middelbare school, kwam haar moeder met het idee om bij Aeres VMBO Nijkerk te gaan kijken. Toen ze daar alle dieren en planten zag, was ik gelijk enthousiast. “Deze school laat zien hoe mooi de natuur is en wat je er allemaal mee kan. Ik heb soms moeite met leren vanwege dyslexie, maar ik leer hier zoveel nieuwe dingen. Tijdens de praktische vakken kan ik lekker met mijn handen werken. Dit is echt een geweldige school!”

Noor: “Deze school laat zien hoe mooi de natuur is en wat je er allemaal mee kan."

Het techniekonderwijs op het vmbo zit in de lift en dat komt mede door het landelijke initiatief Sterk Techniekonderwijs. Iemand die niets liever doet dan vmbo-leerlingen enthousiast maken voor techniek, is Peerke Otte. In 2007 solliciteerde hij als zij-instromer op de functie techniekdocent bij Aeres VMBO Almere. Samen met zijn techniekcollega’s realiseerde Peerke een speciaal roboticalokaal. Hier maken leerlingen kennis met mini-robotjes, 3D-printers, een lasersnijder en een farmbot (een ‘smart’ moestuin, red.). Stuk voor stuk materialen die zijn lessen interessant en uitdagend maken. “Leerlingen gaan heel enthousiast aan de slag en vinden het vaak jammer als de les voorbij is. Zo leuk om te zien!” Nieuwe snufjes op de markt wil Peerke direct uitproberen. Vooral robotica en 3D-printers vindt hij erg interessant. Zijn meest recente aanwinst in de Almeerse vmbo-school is ‘Mattis’, een robot die de kantine opruimt!

Vmbo-leerlingen enthousiast maken voor techniek? Peerke Otte (l) doet niets liever!

Groene context in het hele curriculum van Aeres VMBO

Na het vmbo kunnen leerlingen doorstromen naar de havo of het mbo. Als leerlingen kiezen voor het mbo, stromen ze niet automatisch door naar een groene vervolgopleiding in het mbo. Toch speelt de groene context in het hele curriculum van Aeres VMBO een belangrijke rol. Mede dankzij de acht Groene Werelden van Groenpact heeft dat een positieve uitwerking, merken ze bij Aeres VMBO Emmeloord. Deze vmbo-groenschool is gevestigd in een uitgesproken agrarisch gebied in een krimpregio. Sinds de pilot met de acht groene werelden slaagt de school erin het groene verhaal breder te vertellen en dat werkt! Voor de gemengde – en theoretische leerweg trekt de school twee keer zoveel leerlingen aan.

In een uitgesproken agrarisch gebied slaagt Aeres VMBO Emmeloord erin het groene verhaal breder te vertellen.

Door de invoering van het praktijkgericht programma (pgp) in de bovenbouw en de nadruk op onderzoekend leren, maken vmbo-leerlingen steeds vaker een weloverwogen keuze voor hun vervolgopleiding. Vanaf schooljaar 2025-2026 bieden de vmbo-scholen van Aeres het pgp breed aan in de bovenbouw van de gemengde en theoretische leerweg (gl/tl). Aeres VMBO Buitenpost fungeert hierbij als pilotlocatie – en volgens projectleider Wiranda Stam zijn de eerste resultaten veelbelovend. “Het Friese bedrijfsleven werkt nauw samen met onze school. Zo bedachten leerlingen voor een groentesappenbedrijf creatieve oplossingen voor reststromen, waaronder een fruitreep en een groentekroket – die binnenkort zelfs op het menu van een cateraar staat.”

Hoe ziet de toekomst van Aeres VMBO eruit? Hoewel het vmbo vele successen kent en talloze inspirerende voorbeelden laat zien, staat deze onderwijsvorm ook voor grote uitdagingen. De scholen bevinden zich midden in de samenleving, en actuele thema’s als armoede, sociale media en veiligheid komen dagelijks de klaslokalen binnen. Vooral in stedelijke gebieden maakt dit het aantrekken van voldoende gekwalificeerde docenten complex. Ook het behoud van de kleinschaligheid – een kracht van vmbo-groenscholen – vraagt om aandacht nu leerlingenaantallen groeien. Toch kijkt Aeres met vertrouwen vooruit. CvB-lid Rien en instellingsdirecteur Truda hopen dat de maatschappelijke waardering voor het vmbo verder toeneemt en dat Aeres VMBO zich blijft onderscheiden als voorbeeld in het groene onderwijs. De ambitie is helder: scholen waar het ‘groen van de muren druipt’ en waar jongeren niet alleen cognitief groeien, maar ook als mens. In de komende jaren blijft Aeres daarom investeren in toekomstbestendige, inspirerende leeromgevingen – waar leerlingen leren leren én leren leven. Zo wordt het groene vmbo ook de komende 25 jaar een krachtige motor voor duurzame ontwikkeling.

Aeres VMBO is onderdeel van Aeres en bestaat uit elf schoollocaties, verspreid over Noord- en Midden-Nederland: Almere, Buitenpost, Ede, Emmeloord, Heerenveen, Leeuwarden, Lelystad, Maartensdijk, Nijkerk, Sneek en Velp. Aeres VMBO verzorgt onderwijs voor 5.534 leerlingen (Bron: Aeres jaarverslag 2023).

Het schoolplan van Aeres VMBO (2023-2027) is gebaseerd op de strategische ambities van Aeres, vastgelegd in de Aeres-strategie 2023-2027 De Groene Veranderaar. Op basis van interne en externe ontwikkelingen zijn de speerpunten voor het vmbo-onderwijs als volgt:

• Leren leren: de ontwikkeling van de leerling als (lerende) mens.
• Leren leven: de ontwikkeling van de leerling als lid van de maatschappij.
• Leren, over, van en in een toonaangevende groene context: de ontwikkeling van de leerling tot Groene Veranderaar.